Nhân giống bằng hom (cutting propagation) là phương pháp dùng một phần lá, một đoạn thân, đoạn cành hoặc đoạn rễ để tạo ra cây mới gọi là cây hom. Nhân giống hom là phương thức nhân giống giữa được các biến dị di truyền của cây mẹ lấy cành cho cây hom, giữ được ưu thế lai của đời F1 và khắc phục được hiện tượng phân ly ở đời F2, rút ngắn chu kỳ sinh sản và thời gian thực hiện chương trình cải thiện giống cây rừng và là phương thức góp phần bảo tồn nguồn gen cây rừng. Nhân giống bằng hom cũng là phương pháp có hệ số nhân giống lớn nên được dùng phổ biến trong nhân giống cây rừng, cây cảnh và cây ăn quả.
II. KỸ THUẬT TRỒNG, CHĂM SÓC VƯỜN VẬT LIỆU
1. Trồng vườnvật liệu
1.1. Chọn lập địa trồng vườn vật liệu
Vườn giống lấy hom được xây dựng gần vườn ươm,chọn gần khu nhân giống;
Đất tương đối tốt, có tầng đất sâu từ 50cmtrở lên, thoát nước tốt;
Làm đấttoàn diện (cày bừa kỹ, đất phải được làm sạch cỏ dại...)
1.2. Trồng vườn vật liệu
Biện pháp kỹ thuật: Tạo luống trồng cây với bề rộng 1m÷1,2m, cao 20-30cm, luống cách luống 0,4m-0,5m. Bón lót 0,1 kg phân NPK(5:10:3)/cây. Trồng cây trên luống với mật độ 20 cm x 20cm, các giống được trồng riêng rẽ, Cây giống lấy hom là cây mô hoặc cây hom cây hom thế hệ đầu nhân từ cây mô của giống gốc.
-Làm cỏ, vun gốc sau khi trồng 1 tháng và lặp lại theo định kỳ 2 tháng 1 lần. Khi cây cao khoảng 40 cm thì có thể cắt tạo chồi lần đầu,cắt ngọn, tạo tán để tạo hom,tạo chồi lần đầu được tiến hành cắt bỏ phần ngọn cây ở độ cao 25-30cm từ vị trí mặt đất, rồi phun Ben lát nồng độ 0,15-0,3% ướt cả cây để khử trùng,sau mỗi đợt cắt hom phải phun Ben lát nồng độ 0,15-0,3%, tiến hành làm cỏ, xới đất, bón phân và vun gốc cho cây.
2. Chăm sóc vườn vật liệu
- Định kỳ làm cỏ cho vườn vật liệu giống
- Tuỳ theo điều kiện của thời tiết khoảng 1 tuần tưới cho cây ở vườn vật liệu một lần, lượng nước tưới 5-6lít/lm2vườn vật liệu;
- Mùa giâm hom kéo dài liên tục từ tháng 4 đến tháng 12trong năm, trước mùa giâm hom 2 tháng bón thúc cho vườn vật liệu với liều lượng 0,1 kg phân NPK(5:10:3)/câyđể cây ra nhiều chồi hữu hiệu;
- Hàng năm trước mùa giâm hom phải đốn tạo chồi và làm trẻ hóacho vườn vật liệu lấy hom (trước mùa giâm hom 2 tháng). Mỗi lần cắt hom phải tạo tán cho từng cây trong vườn vật liệu.Thời gian duy trì cây giống để lấy hom không quá 4 năm kể từ khi trồng, sau đó phải thay bằng cây mô mới hoặc cây hom thế hệ đầu nhân từ cây mô.
III. KỸ THUẬT GIÂM HOM
1. Lựa chọn cành cắt hom
- Lấy từ cành cấp một và/hoặc cấp hai khỏe mạnh, sức sống tốt, không có biểu hiện bị sâu bệnh, cành mọc thẳng hoặc nghiêng không quá 30° so với thân chính, hom nửa hóa gỗ, có ngọn chính và có từ 3 đến 4 lá hoàn chỉnh.
2. Cắt cành hom
- Dùng kéo cắt cành hoặc kéo to cắt các cành chồi vượt đủ tiêu chuẩn (khi cắt phải để lại 1÷2 nách lá của cành lấy hom để tạo chồi cho lần cắt sau). Sau khi cắt xong đem ngay về khu nhà giâm để tiến hành giâm hom.
- Cắt cành hom vào buổi sáng sớm hoặc chiều mát và cành hom đã cắt không được để trực tiếp dưới ánh nắng mặt trời và để sang ngày hôm sau.
3. Cắt hom
- Từ cành hom chọn các đoạn hom ngọn (hom đoạn một) dài 6 ÷ 15 cm (tùy mùa sinh trưởng), hoặchom đoạn hai có 2÷3 nách lá.
- Dùng dao sắc hoặc kéo cắt các đoạn hom đã chọn, cắt vát gốc hom 45°, tránh giập hom.
- Cắt bỏ 1 ÷ 2 lá phía dưới để lại 1 ÷ 2 lá phía trên, cắt bỏ 2/3 phiến lá.
4. Khử trùng hom
- Hom đã cắt phải ngâm ngay trong dung dịch Benlat nồng độ 0,3% trong 10-20 phút. Sau đó vớt hom ra khay cho ráo nước.
- Giá thể giâm hom là cát: phải được đảo đều và phơi khô dưới nắng 3 ÷ 4 ngày hoặc là cát mới chưaqua sử dụng, trước khi cấy hom phải tưới đủ ẩm (độ ẩm 70 ÷ 75%) và dùng dung dịch Benlat 0.3% tưới đều lên toàn bộ mặt luống.
- Giá thể là bầu đất: sử dụng Benlat nồng độ 0,3% hoặc bằng thuốc tím (KMnO4) nồng độ 0,1% phun đều lên giá thể với lượng phun 10 lít trên 100 m2.
5. Cấy cây hom
5.1 Kỹ thuật cấy cây hom
- Chấm hom vào thuốc kích thích ra rễ IBA dạng dung dịch nồng độ 1000 ppm hoặc dạng bột nồng độ 1% theo thể tích sao cho thuốc phủ kín mặt cắt hom và cấy ngay vào luống giâm hom.
- Hom cắt lần nào phải cấy ngay trong ngày và không được để qua đêm.
- Độ sâu cấy hom thông thường 2 ÷ 3 cm.
5.2 Bầu cấy cây
- Hỗn hợp ruột bầu phải tơi xốp, không lẫn đá, sỏi cuội, có khả năng giữ ẩm tốt và đủ nguồn dinh dưỡng. Hỗn hợp ruột bầu phải được xử lý không bị nhiễm các loại nấm và vi khuẩn gây hại.
- Các yêu cầu cụ thể đối với hỗn hợp ruột bầu như sau:
- pHH2O: 5,0 đến 6,0.
- Thành phần cơ giới đất theo thể tích:
- Cát: không quá 10%.
- Sét: không quá 30 %.
- Tỷ lệ chất độn thô (phân chuồng hoai, than bùn, than trấu...): tối thiểu 10% theo thể tích.
Túi bầu
- Chất liệu:polyetylen có độ dày 0,2 mm.
- Hình dạng: hình khối trụ tròn.
- Kích thước (đường kính x chiều cao): tối thiểu 6x10cm.
- Lỗ thoát nước được phân bố đều ở xung quanh và đáy của túi bầu, 6÷8 lỗ/bầu với kích thước lỗ 6 ÷8 mm, có thể dùng túi bầu không đáy có cùng chất liệu, hình dạng và kích thước.
6. Chăm sóc cây
6.1. Chăm sóc cây ở nhà giâm hom
- Sau khi cấy xong, phải phun tưới hom giâm cho mặt lá đủ ẩm và phủ kín lều giâm hom bằng nilon trắng để giữ ẩm. Những ngày nắng gắt thì phải tăng độ tàn che của lều giâm để giảm bớt nhiệt độ trong lều giâm hom.
- Việc tưới phun cho hom giâm phải được tiến hành hàng ngày đặc biệt là 15 ÷ 20 ngày đầu sau khi giâm hom. Lều giâm hom có trang bị hệ thống phun sương tự động hoặc bán tự động thì mỗi lần phun khoảng 10 ÷ 15 giây thời gian cách quãng giữa hai lần phun trong các ngày nắng gắt là 30 ÷ 40 phút, trong các ngày giâm mát là 60 ÷ 70 phút (tùy theo điều kiện thời tiết cụ thể mà có lịch phun cho cụ thể).
- Khi cây đã ra rễ thì dỡ nilon, giảm dần độ che sáng và tưới đủ ẩm. Sau khoảng thời gian 7 ÷ 10 ngày cây đi vào ổn định thì chuyển cây ra vườn ươm.
6.2. Chăm sóc cây hom ờ vườn ươm
- Sau khi cây hom được chuyển ra vườn ươm thì hàng ngày tưới nước cho cây vào sáng sớm và chiều mát.
- Định kỳ 10 ÷ 15 ngày làm cỏ phá váng cho cây. Thỉnh thoảng phun thuốc chống nấm một lần có thể là Benlat hoặc lưu huỳnh vôi.
ĐT
