Những năm gần đây, người dân ở xã vùng cao Tân Lập (Lục Ngạn – Bắc Giang) đã mạnh dạn đưa cây Hương bài vào trồng xen canh dưới tán Vải thiều, từng bước cho giá trị kinh tế cao.
 
Năm 2010, sau nhiều năm độc canh cây Vải thiều, gia đình chị Lê Thị Hiền, ở thôn Tân Thịnh, xã Tân Lập đã mạnh dạn đưa cây Hương bài về trồng xen canh dưới tán vải. Ngay vụ đầu tiên, cây trồng mới này đã cho hiệu quả kinh tế rõ rệt. Bước sang vụ thứ hai, chị Hiền đã thu về trên 50 triệu đồng. Đến năm 2013, gia đình chị quyết định mở rộng thêm diện tích trồng xen vào gần 2 mẫu Vải thiều và 3 sào đất bãi bồi ven sông. Đến nay, toàn bộ diện tích Hương bài của gia đình chị phát triển xanh tốt và đang chuẩn bị bước vào vụ thu hoạch. Theo tính toán của chị Hiền thì, một mẫu đất trồng Hương bài nếu chăm sóc tốt sẽ thu được khoảng 8 tấn rễ tươi. Với giá bán hiện nay bình quân từ 6 - 8 nghìn đồng/kg rễ tươi. Sấy khô được với giá từ 30 đến 35 nghìn đồng/1kg. Mặc dù chưa thu hoạch, nhưng đã có tư thương đến đặt mua 1 tấn rễ khô thành phẩm. Như vậy, với hơn 2 mẫu vườn cây ăn quả trước đây thường bỏ đất trống nay được trồng xen cây Hương bài, sau gần 1 năm, gia đình chị đã cho thu về khoảng 80 triệu đồng, cao hơn hẳn so với trồng các loại cây ngắn ngày khác. Chị Lê Thị Hiền cho biết: “Trước đây, trên diện tích đất trống ở vườn vải thiều, gia đình thường bỏ không, nay tôi đưa cây Hương bài về trồng vừa tận dụng tối đa khoảng đất trống lại vừa có thêm nguồn thu nhập khá cho gia đình. Bên trên thu hoạch vải thiều, dưới gốc lại được thu rễ Hương bài. Nhờ thế cuộc sống gia đình cũng khấm khá hơn”.
 
Không chỉ gia đình chị Hiền, mà đến nay, hơn 30 hộ ở thôn Tân Thịnh, xã Tân Lập cũng đã chọn cây Hương bài để phát triển kinh tế, nâng cao thu  nhập. Trong đó, hàng chục hộ có thu nhập từ 70 đến 100 triệu đồng mỗi năm. Tiêu biểu như gia đình ông: Hoàng Văn Gióong; ông Nguyễn Duy Đông; ông Hán Văn Tấn…
 
Ông Phạm Văn Phán, Trưởng thôn Tân Thịnh cho biết: “Cây Hương bài đã có mặt trên vùng đất Tân Lập khoảng từ năm 2002, ban đầu do một số hộ là người dưới xuôi định cư ở thôn Khuôn Vố mang về trồng tại vườn nhà. Thế nhưng, những năm đó, thị trường của cây Hương bài chưa được mở rộng, việc tiêu thụ gặp khó khăn, giá thành lại thấp nên nhiều hộ đã bỏ giống. Vài năm lại đây, giá trị của cây trồng này tăng cao nên bà con trong thôn chúng tôi đã mạnh dạn mở rộng diện tích trồng  Hương bài xen canh chủ yếu dưới tán vườn vải thiều và thấy hiệu quả kinh tế cao.  Ngoài ra, nhiều hộ còn mạnh dạn trồng xen với diện tích cây lâm nghiệp chưa khép tán hoặc là những bãi bồi ven sông Lục Nam”.
 
Cây Hương bài, hay còn có tên gọi khác là cây rễ hương. Đây là cây hương liệu được dùng trong sản xuất hương trầm và được các cơ sở sản xuất hương rất ưa chuộng.Xuất phát từ nhu cầu của thị trường, cách đây khoảng chục năm, một số hộ dân ở thôn Khuôn Vố, xã Tân Lập đã lấy giống cây Hương bài từ dưới xuôi đem về trồng xen canh ở những nơi đất trống của vườn vải thiều. Thấy hiệu quả kinh tế cao, đến nay nhiều hộ dân ở các thôn Tân Thịnh, Tân Bình, Luồng, Đồng Láy và một số thôn trong xã cũng đã lựa chọn cây trồng này làm hướng đi phát triển kinh tế cho gia đình. Ước tính, đã có khoảng gần 20 ha đất trống dưới tán cây ăn quả, cây lâm nghiệp và đất bồi ven sông ở Tân Lập được người dân trồng xen canh cây Hương bài. Riêng thôn Tân Thịnh đã có khoảng trên 10 ha cây ăn quả được xen canh cây Hương bài.
 
 
Cây Hương bài xanh mướt
 
Anh Leo Văn Pồ, Chủ tịch Hội Nông dân xã Tân Lập cho biết: “Xuất phát từ hiệu quả thực tế mà cây Hương bài mang lại cho bà con nông dân, Hội cũng đã khảo sát, đánh giá từ đó tuyên truyền vận động cán bộ, hội viên nông dân tiếp tục chuyển dịch cơ cấu cây trồng, từng bước nhân rộng ra toàn xã, góp phần tăng thu nhập cho nông dân”.
 
Theo kinh nghiệm của người dân nơi đây, thì cây Hương bài là cây thảo mộc có nhiều ưu điểm đó là rễ trồng, chi phí đầu tư ban đầu thấp, dễ chăm sóc, bà con chỉ bón khoảng 20kg đạm thành nhiều đợt cho một vụ. Hơn nữa việc trồng xen canh cây Hương bài dưới tán cây ăn quả và cây lâm nghiệp vừa tận dụng diện tích đất trống, vừa tạo việc làm tăng thu nhập cho nông dân. Không chỉ vậy, phương thức canh tác này không làm ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng sản phẩm của những loại cây mà được trồng cùng với nó. Đặc biệt, Hương bài có thể trồng gối vụ và thu hoạch quanh năm.Tuy nhiên, để cây Hương bài đạt hiệu quả cao nhất, sau hai năm trồng xen canh, nhiều hộ đã chuyển sang cây trồng khác hoặc cho đất nghỉ để tránh bạc màu cho đất và không ảnh hưởng đến cây ăn quả. Thời gian trồng phù hợp nhất là vào tháng 2 và tháng 9 hàng năm, sau khoảng 1 năm, cây sẽ cho thu hoạch. Bình quân mỗi khóm đạt từ 1,5 đến 1,8kg dễ tươi. Sau khi thu hoạch, rễ được phơi khô hoặc bán tươi cho tư thương các tỉnh Hải Dương, Thái Bình đến thu mua tận thôn.
 
Vũ Đoàn
 
lucngan.bacgiang.gov.vn