Bắc Giang là tỉnh miền núi với diện tích đất đồi rừng lớn. Vì vậy, nhu cầu về giống các loại cây lâm nghiệp như: keo, bạch đàn …là rất nhiều.Bài viết này giới thiệu với bà con kỹ thuật căn bản để sản xuất được cây giống keo lai bằng phương pháp giâm hom.
- Xây dựng vườn giống lấy hom (vườn nhân):
Vườn giống lấy hom keo lai được gây trồng trên đất vườn gần khu nhân giống tạo cây con bằng hom.
Cây trồng trong vườn giống lấy hom là các dòng Keo lai cấy mô hay đời F1 do các đơn vị đảm bảo cung cấp vì đã được chọn lọc và qua khảo nghiệm khẳng định tính ưu trội hơn bố mẹ và các dòng khác. Chọn đất xây dựng vườn giống lấy hom có thành phần cơ giới nhẹ, tầng đất dầy và thoát nước tốt. Phương pháp làm đất là cày bừa toàn diện 2 lần sau đó cày rạch hàng.
Tùy điều kiện địa hình và quy mô vườn giống mà cây giống trong mỗi dòng vô tính được trồng theo hàng hoặc theo khối riêng rẽ và phải có biển ghi rõ số hiệu từng dòng, phân lô rõ ràng để dễ quản lý. Cây giống lấy hom được trồng theo hàng với cự ly 0,6 x 0,5 m. Trước khi trồng bón lót mỗi hố 2 kg phân chuồng hoai và 100g NPK hoặc 300g phân lân hữu cơ vi sinh.
Mùa trồng cây giống vào đầu mùa mưa, đối với điều kiện có tưới chủ động thì trồng được với mọi thời điểm. Cây giống phải được chăm sóc bảo vệ cẩn thận, không để sâu bệnh, người và gia súc phá hoại. Chung quanh vườn cây giống phải có hàng rào, hàng tháng định kỳ làm cỏ vun gốc cho cây giống.
Sau 3 năm (đối với cây hom F1) và sau 5 năm (đối với cây mô), khi cây giống đã qua nhiều lần cắt hom không còn sinh trưởng tốt nữa thì phải gây trồng vườn giống mới một năm trước khi hủy vườn giống cũ.
2. Cắt tạo chồi cho cây giống:
Tạo chồi lần đầu cho cây giống bằng cách dùng kéo sắc cắt ngang cây ở độ cao cách mặt đất 70 cm. Gốc cây đã cắt được khử trùng bằng thuốc Ben lát – C nồng độ 0,15% (1,5g thuốc pha trong 1 lít nước) hoặc Ben lát-C nồng độ 0,3%. Việc cắt tạo chồi lần đầu cho cây giống nên kết hợp với việc lấy hom giâm để tận dụng hom.
Mùa cắt tạo chồi lần đầu thích hợp là cuối mùa khô đầu mùa mưa.Trước mỗi đợt cắt hom, nên tưới đẫm nước để cây nhanh tạo chồi mới. Sau đó, hàng năm cuối mùa sinh trưởng phải đốn tạo chồi và làm trẻ hóa cây giống. Sau khi cắt đốn tiến hành xới đất quanh gốc cây, làm cỏ toàn diện, bón thúc mỗi cây 50g NPK hay 100g phân lân hữu cơ vi sinh và tưới đủ ẩm cho cây.
3. Xây dựng khu giâm hom (vườn ươm):
Khu giâm hom là nơi để sản xuất và huấn luyện cây hom cho các yêu cầu trồng rừng. Khu giâm hom được xây dựng có mái che bằng lưới nilon che nắng có độ che 60% cao cách mặt đất 2,2 m và chung quanh có bao che bằng bạt nhựa trong đến độ cao 1,5 m.
Hiện nay, giâm hom keo lai được áp dụng theo quy trình mới: giâm hom ngoài đồng ruộng, không có lưới nilon che sáng, phía trong khu giâm hom là các luống giâm hom cách nhau 40 cm và có đường đi lại thuận tiện. Nền luống giâm hom có chiều rộng 1,4m, chiều dài thì tùy theo địa hình cho phép và chiều cao 6 – 10 cm, dễ thoát nước. Giữa các luống đặt ống của hệ thống tưới phun tự động. Trong luống giâm hom tưới bằng hệ thống tưới phun tự động với vòi phun cao 35 cm đặt cách nhau 1 m. Béc phun được chọn lựa để sử dụng là loại béc phun sương.
4. Kỹ thuật cắt cành và giâm hom Dùng kéo hoặc dao sắc để cắt cành từ vườn giống lấy hom. Việc cắt cành phải tiến hành vào buổi sáng. Cành đã cắt phải được bảo quản nơi râm mát hoặc ngâm gốc cành vào nước. Khi cắt cành phải để lại ở phần gốc ít nhất 2 đôi lá hoặc 2 chồi ngủ. Những cành có nhiều chồi phụ chưa thể làm hom thì cần được giữ lại để cắt lần sau. Tùy mức độ phát triển của cành mà quyết định thời gian cắt đợt tiếp theo.
Cắt cành đầu vụ thì sau đó 1 - 1,5 tháng có thể cách 15 - 20 ngày cắt một lần. Cắt cành xong phải dọn vệ sinh gốc bằng cách phun Ben lát – C với nồng độ 0,15%, xới xáo đất quanh gốc và bón thúc, nếu trời khô hanh phải tưới nước đủ ẩm cho cây. Cành đã cắt ra sẽ dùng kéo sắc cắt thành hom để giâm. Chiều dài hom 4 - 7cm, mỗi hom có 1-2 lá và phải cắt bớt 2/3 diện tích phiến lá.
Hom đã cắt được ngâm ngay vào dung dịch Ben lát – C với nồng độ 0,15% trong 1 giờ, sau đó vớt ra chấm vào hỗn hợp có chứa chất kích thích ra rễ IBA (400 ppm) và cấy ngay vào chính giữa bầu đã chuẩn bị sẵn trên luống giâm, mỗi bầu cấy 1 hom. Độ sâu cấy hom khoảng 2 - 3 cm.
Hom cắt lần nào phải cấy ngay lần ấy, không được để hom qua đêm. Thành phần túi bầu gồm mùn dừa 30% và đất phù sa 70%. Túi vô bầu nên chọn túi nilon có kích thước 12 mm x 7 mm được đục 4 – 6 lỗ. Trước khi cấy phải phun Ben lát-C 0,3% vào luống bầu để khử trùng.
5. Mùa giâm hom Mùa giâm hom phụ thuộc vào mùa trồng cây của từng vùng. Nguyên tắc chung là giâm hom phải được thực hiện trước khi trồng rừng 3 tháng, nếu giâm hom trước quá lâu thì phải có biện pháp hãm cây.
6. Chăm sóc hom giâm và cây hom - Tưới ẩm cho hom giâm bằng hệ thống tưới phun tự động. Giai đoạn đầu giâm hom, thời gian giữa hai lần phun cách nhau 2-3 phút mỗi lần phun từ 15-20 giây.
Giai đoạn hom có rễ và có lá mới, thời gian giữa hai lần phun cách nhau 3- 4 phút, mỗi lần phun từ 15-20 giây. Sau đó khoảng cách giữa 2 lần phun giảm dần. - Sau khi giâm hom 1,5 - 2 tháng thì tiến hành đảo bầu và lựa cây, xếp cây có chiều cao tương đồng theo cùng khu vực. Khi đảo bầu, phải lợp lưới che nắng. Khi cây đã sống ổn định thì tháo bỏ lưới che và chăm sóc cây.
Định kỳ 15 ngày xới đất phá váng 1 lần, nhổ sạch cỏ, tưới thúc bằng NPK nồng độ 1% và tưới đủ ẩm tuỳ theo điều kiện thời tiết cụ thể. Phun thuốc dung dịch Benlát – C 0,15% hoặc Benlát - C 0,3% định kỳ 10 ngày 1 lần để phòng nấm cho cây con.
Trong quá trình nuôi cây hom phải kịp thời bấm tỉa các chồi bất định, trên mỗi cây hom chỉ để một chồi phát triển.
BBT
