I. Giống trồng

Giống thanh long ở nước có ba giống gồm: dạng quả tròn, quả dài và quả nhở (quả chôm chôm). Dạng quả tùy thuộc vào điều kiện sinh thái, nhất là chế độ ánh sáng và chế độ chăm sóc. Thanh long Việt Nam là loại thanh long ruột trắng, giống thuần do nhân vô tính bằng hom. Hiện nay có thêm hai giống ruột đỏ và ruột vàng mới được nhập vào Việt Nam, tuy nhiên sức sinh trưởng của hai giống này yếu hơn giống thanh lonh ruột trắng. Giống ruột đỏ và ruột vàng có quả nhỏ hơn và vỏ dày hơn. 

II. Kỹ thuật trồng

1. Chuẩn bị đất:

Cây thanh long có thể trồng được trên nhiều loại đất khác nhau, từ đất khô cằn, đất cát, đất xám bạc màu, đất phèn đến đất phù sa, đất đỏ bazan, đất thịt, thịt pha sét. Tuy nhiên, để trồng thanh long đạt hiệu quả cao thì nên trồng trên các loại đất tơi xốp, thông thoáng, thoát nước tốt, đất phèn nhẹ hoặc đất phù sa phủ trên nền phèn có pH từ 5,5 - 6,5, hàm lượng hữu cơ cao, không bị nhiễm mặn. 

Trước khi trồng: Đất cần phải được cày bừa kỹ trong mùa nắng, phơi đất, trừ cỏ dại. 

2. Mật độ - khoảng cách và bố trí cây trồng: 

Nên trồng thanh long ở mật độ từ 700 - 1.000 trụ/ha, tương ứng với khoảng cách khoảng 3m x 3m. Thanh long là cây cần nhiều ánh nắng nên nếu trồng dầy thì quả sẽ nhỏ.

3. Chuẩn bị cây trụ

Cây thanh long cần bám vào cây trụ nên việc chọn lựa trụ và chuẩn bị trụ là công việc người thiết kế vườn thanh long cần quan tâm trước tiên, chi phí về cây trụ chiếm tỉ lệ cao nhất trong số tiền đầu tư ban đầu. Loại gỗ được chọn phải là loại gỗ phải tốt, chịu được nắng mưa, lâu mục vì được dựng ở ngoài trời. Có thể dùng cây trụ bằng bê tông tuy nhiên chi phí đầu tư cao.

 Cây trụ thường được chọn có đường kính trên 25 cm, dài 2,5 - 2,7 m, sau khi chôn còn cao khoảng 2 m. Hiện nay, xu hướng là hạ thấp trụ xuống, nghĩa là sau khi chôn trụ xong còn cao trung bình từ 1,6 m đến 1,8 m, còn đường kính sử dụng chỉ còn khoảng 15 cm. Việc hạ thấp trụ và giảm đường kính trụ nhằm mục đích giảm chi phí, ngoài ra trụ cao khiến việc chăm sóc trở nên khó khăn hơn, tốn nhiều công hơn.

Làm trụ thấp có một số ưu điểm như:  giảm được tiền đầu tư ban đầu, cành thanh long mau lên đến đầu trụ, chăm sóc và thu hoạch dễ hơn. Qua nhiều năm cắt tỉa các cành nhánh chồng chất trên đầu trụ sẽ làm cây cao dần, việc dùng trụ thấp sẽ hãm bớt sự cao dần lên của cây. Nhưng nếu làm trụ thấp quá thì nhánh thanh long sẽ rũ xuống đất vừa tốn công cắt tỉa vừa ít quả do cành ngắn hơn. Việc trồng cây trụ cần tiến hành sớm, có thể trước thời vụ trồng một tháng. Sau khi lấp đất cây trụ phải thẳng đứng, không lệch ngọn. Trên đầu mỗi trụ thiết kế một cái khung bằng gỗ, một thanh ngang hay một vòng tròn cho thanh long dễ bám để khi đi tới đầu trụ cành thanh long sẽ rũ đầu xuống.

4. Chuẩn bị hom giống

Thanh long có thể trồng bằng hột nhưng lâu có trái. Hiện nay, chủ yếu thanh long được trồng bằng hom (cắm cành). Hàng năm, việc tỉa cành tạo nên nguồn hom giống dồi dào, nhưng để cành hom phát triển tốt sau trồng thì cần chọn những cành có tiêu chuẩn sau:

- Tuổi cành trung bình từ l - 2 năm tuổi trở lên, cành non không tốt.

- Chiều dài hom tốt nhất là từ 50 cm đến 70 cm.

- Hom mập, có màu xanh đậm.

- Hom không có khuyết tật, sạch sâu bệnh.

- Các mắt mang chùm gai phải tốt, mẩy, khả năng nẩy chồi tốt.

Sau khi chọn hom xong, hom phải được dựng ở nơi thoáng mát, trên nền đất khô ráo, trong vòng 10 - 15 ngày hom bắt đầu nhú rễ thì đem trồng.

 5. Thời vụ trồng

Thanh long thường được trồng vào tháng 10 - 11 dương lịch, ưu điểm vụ này là:

- Nguồn hom giống dồi dào do trùng vào lúc tỉa cành.

- Lợi dụng được ẩm độ đất vào cuối mùa mưa.

- Ở các vùng đất thấp thì trồng thanh long vào mùa này sẽ tránh được nguy cơ bị ngập úng.

Tuy nhiên, trồng mùa này có nhược điểm là cây chưa lớn đủ để có thể chống chịu được nắng hạn vào mùa khô, nắng sau trồng, vì vậy cần chú ý tưới nước và giữ ẩm cho cây vào mùa nắng sau trồng.

Nếu trồng thanh long ở những vùng thiếu nước tưới thì nên lựa chọn trồng vào đầu mùa mưa (tháng 4 - 5), tuy nhiên xuống giống trong thời gian này sẽ gặp khó khăn vì là mùa thanh long ra hoa nên thiếu hom, vì vậy muốn trồng thanh long vào thời gian này thì phải có kế hoạch giâm hom từ trước.

6. Bón lót và đặt hom

Trên đất cao, trước khi đặt hom phải đào âm xuống một khoảng quanh trụ có cạnh độ l,0 - l,5m, sâu 20 - 30 cm, rồi bón lót khoảng 10 kg phân chuồng + 0,5 kg Super lân.

Những nơi đất thấp phải lên mô trước khi trồng, xới đất và rải phân quanh mô.

- Đặt từ 3 - 4 hom quanh cây chống (trụ), cần chú ý:

+ Cần đặt hom cạn từ 0 - 5 cm để tránh thối gốc do đất ẩm.

+ Khi đặt hom cần đặt áp phần phẳng của hom vào mé trụ để sau này hom ra rễ và bám nhanh vào trụ. Sau khi đặt hom cần tiến hành buộc  hom vào trụ để gió khỏi làm lung lay lúc đầu vì rễ trên không lúc này chưa phát triển để bám được vào cây trụ. Sau khi đặt hom, ở các vùng đất cao nếu đất khô và không có mưa thì cần tủ gốc để giữ ẩm,…

7. Bón phân thúc hàng năm:

Lượng phân bón thay đổi theo tính chất đất, theo tuổi của cây và theo sản lượng mà cây đã cho thu hoạch. Có thể bón phân cho cây thanh long theo hai cách sau: 

- Bón theo đợt: 3 lần/năm.

- Bón rải nhiều lần trong năm.

 Riêng phân chuồng thì chỉ cần bón 1 lần sau tỉa cành (tháng 11) và đây là loại phân quan trọng nhất, đặc biệt đối với các loại đất thiếu chất hữu cơ, giữ ẩm kém. Ở năm đầu, phân hóa học (chẳng hạn như đạm Urê) được hòa vào nước và tưới hoặc phun lên cả thân cành để thúc cành mau leo lên đầu trụ. Các năm sau khi bón có thể rải phân quanh gốc rồi tưới nhẹ cho phân hòa tan và ngấm xuống đất.

* Giai đoạn kiến thiết cơ bản: chỉ kéo dài từ 1 đến 2 năm đầu sau trồng:

 Tổng lượng phân bón ở giai đoạn này thường áp dụng là: 30 kg Urê + 20 kg NPK có tỷ lệ (16-16-8)/100 trụ/năm.

Chia ra các lần bón: 

- Sau trồng 15 - 20 ngày bón 1/3 lượng phân trên.

- Tháng 3 hoặc tháng 4 năm sau, bón tiếp 1/3 lượng phân trên

- Tháng 6 - 7 tiến hành bón nốt 1/3 lượng phân còn lại. Nếu bón phân đúng theo số lượng và thời kỳ như trên cho thanh long thì cuối năm thứ nhất, cây thanh long sẽ bắt đầu cho trái bói. 

Có thể sử dụng phương pháp bón phân cho thanh long ở giai đoạn này bằng cách chia lượng phân bón, bón làm nhiều lần ở giai đoạn này sẽ nâng cao được hiệu suất sử dụng phân bón của cây.

Ngoài ra cần bổ sung các phân vi lượng bằng cách phun hoặc tưới các chế phẩm như HVP 301, Mymix... như vậy cây con sẽ tăng trưởng rất mạnh ở giai đoạn đầu và sẽ cho quả sớm. 

* Giai đoạn kinh doanh:

           Năm thứ 3 trở đi năng suất đã khá ổn định thì cần chú trọng tới phân kali. Vì kali là một loại phân rất cần thiết để làm quả ngon ngọt và chắc hơn. 

$1-          Ở giai đoạn này: Lượng phân trung bình cho mỗi trụ như sau: 

+ Phân chuồng 15 - 50 kg; phân lân (Super lân) 0,5 kg; Urê  0,5 kg; NPK (16-16-8) 1,5 kg và KCl 0,5 kg. Các loại phân trên được chia ra làm 3 lần bón trong năm như sau:

+ Lần thứ 1: sau khi tỉa cành (tháng 10 - 11) gồm tất cả phân chuồng + tất cả lân + 1/3 Urê. Mục đích là để thúc các đợt lộc cành đầu tiên ra nhanh để cây mau trưởng thành làm cơ sở cho việc ra quả vào mùa tới.

+ Lần thứ 2: cách lần thứ l độ 40 ngày gồm 1/3 Urê + 1/5 NPK + 1/2 KCl để thúc đợt cành thứ 2.

+ Lần thứ 3: vào tháng 3 gồm 1/3 Urê + 2/5 NPK + 1/2 KCl thúc đợt cành cuối cùng và làm đợt cành thứ 1 phân hóa mầm hoa.

Sau ba lần bón trên thì bụi thanh long có 3 - 4 lớp cành và đợt nụ đầu tiên bắt đầu xuất hiện, rồi lớp nụ này kế tiếp lớp nụ hoa, lớp quả này kế tiếp lớp quả kia. Ở giai đoạn này cần quan sát sự ra hoa và năng suất mà bón bổ sung từng đợt phân NPK cho hết 2/5 lượng còn lại bằng cách chia nhỏ lượng phân này ra, bón rải làm nhiều đợt trong thời gian cây nuôi quả. Ngoài ra cần  bổ sung các chất vi lượng bằng cách phun Mymix hoặc HVP...

8. Tưới nước:

Mặc dù thanh long là cây chịu hạn tốt, nhưng nắng hạn kéo dài sẽ làm cây mất sức và làm giảm năng suất nhiều. Biểu hiện của sự thiếu nước trên cây thanh long là:

- Cành mới hình thành ít và phát triển rất chậm.

- Cành bị teo lại và chuyển sang màu vàng.

- Tỉ lệ rụng hoa ở các đợt hoa đầu tiên cao >80%, quả nhỏ.

Tùy theo ẩm độ đất mà tiến hành tưới nước từ 3 - 7 ngày/lần.  

9. Tỉa cành

Năm thứ 2 sau trồng thì tiến hành tỉa nhẹ khi cần để tạo tán hình cây dù. Tới cuối năm thứ 3, mỗi trụ có độ 100 cành, với lượng cành này phân bố trên đầu trụ rất dày. Một số cành già đã cho trái trong những năm trước nếu giữ lại sẽ không cho trái hoặc cho trái nhỏ. Tỉa cành sẽ làm cho tán cây thông thoáng và giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi cành mới. Sau tỉa, cành non đâm ra mạnh hơn. Đối với cây thanh long thì có ba loại cắt tỉa sau:

- Tỉa đầu: thực hiện sau thu hoạch hoặc trước đợt thu quả cuối cùng. Cắt cùng một lúc tất cả các cành già, các cành ốm yếu, khuyết tật, nằm khuất bên trong tán. Số cành giữ lại trên đầu trụ độ 50 cành. Dùng liềm hoặc dao chặt 3/4 chiều dài của toàn bộ các cành già phía dưới, các tược non sẽ nảy ra từ phần gốc cành được giữ lại. Ưu điểm: Dễ làm, đỡ tốn công. Khuyết điểm: qua nhiều năm các lớp cành chồng chất lên nhau nên bụi thanh long bị đôn lên cao.

- Tỉa lựa:. lựa các cành cần tỉa rồi dùng liềm cán dài giựt đứt khỏi cây.     Ưu điểm: tạo được sự thông thoáng, qua nhiều năm trụ không đôn lên cao, giữ được sự cân đối giữa các cành của tán cây. Khuyết điểm: tốn công.

- Tỉa sửa cành: để kiểm soát số cành con trên cành mẹ (cành sừng trâu). Yêu cầu: Chỉ giữ lại 1 - 3 cành con/cành mẹ;cCác cành con trên cành mẹ xa nhau, phân bố đều để tránh tán lệch; giữ lại các cành mập, khỏe; đồng thời tỉa bỏ những cành mọc lòa xòa ra phía ngoài.

10. Làm cỏ: Trước mỗi một đợt bón phân cho thanh long cần tiến hành làm cỏ sạch quanh các trụ để hạn chế cạnh tranh dinh dưỡng và giảm bớt sâu bệnh hại.

11. Tủ gốc: Vừa trừ cỏ vừa giữ ẩm, nhất là ở các vùng có mùa khô kéo dài và thiếu nước tưới. Dùng rơm, cỏ khô, xơ dừa,... để tủ. Có thể tủ quanh gốc hay tủ toàn bộ liếp. Ở những vùng có cỏ nhiều, giá nhân công đắt nên áp dụng phủ bạt để hạn chế cỏ dại và giữ ẩm cho cây.

12. Xử lý ra hoa: 

Để xử lý ra hoa cho cây thanh long có thể dùng biện pháp thắp đèn để tăng thêm thời gian chiếu sáng, vì cây thanh long là cây ngày dài nên phải dùng ánh sáng đèn để cắt đêm dài ở một số thời điểm trong năm ít ánh sáng.

- Loại bóng đèn và công suất: dùng bóng đèn tròn từ 75 - 100W. Hiện nay đa số các vườn dùng bóng 75W. Dùng đèn ống hiệu quả kém hơn vì cây hấp thu ánh sáng đỏ và đỏ xa. Dùng bóng 60W không đủ độ sáng, số quả ra ít. Dùng bóng 200W số quả không tăng hơn bao nhiêu mà lại tốn điện.

-  Cách treo bóng: bóng được treo giữa 2 trụ làm thành hàng, cách mặt đất từ 0,7 m tới 1,2 m. Nên câu điện để có thể thắp sáng luân phiên cho các phía của cây được hưởng ánh sáng đồng đều. 

- Thời gian thắp sáng:  thời gian thắp đèn tốt nhất 4 giờ liên tục từ 10 - 15 đêm mới gây được cảm ứng ra hoa. 

Sau 4 - 7 ngày sau ngưng thắp đèn, nụ hoa sẽ xuất hiện. Cần khoảng 20 - 21 ngày cho hoa phát triển, 3 ngày để nở và thụ quả trong vườn, sau đó cần từ 25 đến 28 ngày để quả phát triển. Như vậy từ khi ra nụ tới khi thu hoạch mất độ 50 - 52 ngày. Khoảng thời gian này dài ngắn tùy vào điều kiện khí hậu nơi trồng. 

III. Phòng trừ sâu bệnh

Nhìn chung cây thanh long tương đối ít bị sâu bệnh như nhiều cây ăn quả khác. Tuy nhiên khi trồng thanh long cần chú ý phòng trừ một số đối tượng sâu bệnh hại sau:

1. Kiến: cắn, đục khoét làm hư hom giống và các cành thanh long non, cắn mất tai lá trên trái, gây tổn thương vỏ trái. Đây là loại côn trùng dễ phòng trừ. Để phòng trị dùng Basudin (Diazinon) 10H, Padan 4G, 10G trộn đều với cát 2/1000 rải đều quanh gốc hoặc những nơi làm tổ. Khi tấn công vào các ổ kiến thì dùng Bi 58, Diazinon...

2. Bọ xít: hại thanh long từ khi có nụ hoa đến khi trái hình thành, chúng  chích hút nhựa, để lại những vết chích rất nhỏ nhưng đến khi quả chín nơi các vết chích sẽ xuất hiện một chấm đen, mất giá trị xuất khẩu. Việc phòng trừ dùng Trebon, Applaud Mipc, Bassa... nồng độ 0,2% để phun lên khu vườn có bọ xít xuất hiện.

3. Ruồi vàng hay ruồi trái cây (Dacus dorsalis): là đối tượng nguy hiểm đang được báo động hiện nay. Trưởng thành chích và đẻ trứng vào quả gây thoái hóa phần thịt quả và phần nhựa chảy ra ngoài vỏ làm quả thanh long bị hư, không xuất vườn được. Là đối tượng mới xuất hiện trên thanh long nhưng ruồi trái cây đã phá rất nhiều loại quả ở nước ta vì thế cần chú ý phòng trừ. Cần vệ sinh đồng ruộng như thu dọn và hủy các quả rụng, rải thuốc diệt nhộng dưới đất, đặt bả có chứa chất dẫn dụ trích từ cây é tía trộn với thuốc trừ sâu để diệt ruồi. Hiện nay, các thuốc như Ruvacon 90L và Vizubon D đã có chứa sẵn chất dẫn dụ là Metyleugenol 75% nên tiện cho nhà vườn hơn.

4. Bệnh thối đầu cành: Ngọn cành thanh long chuyển màu vàng rồi mềm, sau đó thối. Cây tăng trưởng chậm, số cành giảm hẳn. Bệnh hay xảy ra vào cuối mùa nắng. Nguyên nhân chính là do nấm Alternaria sp gây ra. Phòng trừ bằng cách phun Rovral 2 lần liên tiếp cách nhau 1 tuần.

 5. Bệnh đốm nâu trên cành: thân cành thanh long có những đốm tròn như mắt cua màu nâu. Vết bệnh nằm rải rác hoặc tập trung, thường kéo dài thành từng vệt dọc theo thân cành. Có nhiều vết tròn đen nằm rải rác. Tác nhân là nấm Gloeosporium agaves thuộc họ Nectrioidaceae, bộ Melanconialea, lớp Deuteromycetes.

 Bệnh nám cành: trên thân cành có một lớp màng mỏng màu xám tro, nhám. Tác nhân là nấm Macssoninaagaves Syd và Sphaceloma sp, họ Nectrioidaceae, bộ Melanconiales, lớp Deuteromycetes.